Betekenisvol knutselen

‘Laat even zien wat je gemaakt hebt!’, zegt een ouder. Aan de lijn hangen paddenstoelen die gemaakt zijn door zestien vierkantjes te vouwen, de hoekjes om te vouwen en er vervolgens een aantal stippen op te plakken. Maar de kleuter loopt door en heeft geen zin om zijn knutsel te laten zien. Het is voor de ouder lastig om te zien welk werkje van zijn kind is, omdat alle werkjes er nagenoeg hetzelfde uitzien. In deze blog beschrijf ik hoe dergelijke situaties tot stand komen en geef ik implicaties voor de praktijk.

Nieuwsgierigheid

Bij het maken van standaardwerkjes moeten de kinderen voldoen aan de eisen die vooraf zijn opgesteld. Het kind volgt de standaardprocedures: zestien vierkantjes vouwen, rondjes uitknippen, lijm op de stippen doen…. Het lijkt alsof de nieuwsgierigheid van het kind hiermee niet geprikkeld wordt, maar dit is wel mogelijk. Zo kan de kleuter zich afvragen: ‘Hoe kun je met een schaar een mooi rondje uitknippen?’. Het kind probeert hier achter te komen door te kijken hoe het kind naast hem dit doet of door uitleg te vragen van de leerkracht.

Verwondering

Hoewel nieuwsgierigheid kan ontstaan bij een dergelijk werkje, zal verwondering niet of minder snel plaatsvinden. De leerkracht beperkt met een standaardwerkje het denken buiten de kaders en hierdoor worden de mogelijkheden tot verwondering beperkt (Opdal, 2001; Schinkel, 2017). Wanneer je je verwondert, word je getroffen door de eigenaardigheden van dingen. Het is mogelijk dat je hierdoor sprakeloos bent, maar het is ook mogelijk dat je op onderzoek uitgaat, waarbij vragen horen over het ‘waarom’. Het antwoord is niet te vinden door het volgen van standaardprocedures, zoals bij de nieuwsgierige kleuter het geval is die rondjes wil leren knippen.

Vormgeving van het onderwijs

In het onderwijs wordt vaak de nadruk gelegd op nieuwsgierigheid (Opdal, 2001). Kinderen worden volgens Opdal zo geleid naar een wereld met bestaande kaders en de kaders worden gevuld met kennis en vaardigheden die kinderen leren op school. Dit is van belang, maar hierbij wordt voorbij gegaan aan het perspectief dat het kind al op de wereld heeft door ervaringen die het heeft opgedaan. Hierdoor is het gevaar dat het geleerde onvoldoende betekenis heeft voor het kind. Zo lijkt ook de standaard paddenstoel in de inleiding weinig betekenis te hebben voor de kleuter.

Praktische tips

Om ervoor te zorgen dat de werkjes voor kinderen betekenisvol zijn, is het van belang dat kinderen hun ideeën kwijt kunnen. Zo kan een techniek als vouwen tijdens het knutselen centraal gezet worden, en daaromheen kunnen kinderen vrij gelaten worden. Je kunt kinderen bijvoorbeeld zelf laten bedenken wat zij om de paddenstoel heen knutselen. Misschien heeft een kind zich ’s ochtends verwonderd over de vorm van een wolk en wil het deze graag plakken boven de paddenstoel. Of je kunt een kind zijn eigen paddenstoel laten bedenken. En staart een kind dromerig voor zich uit? Dan kun je even een stapje terug om te observeren. Misschien gun je het kind hiermee ruimte voor een verwondermomentje!

Referenties

Opdal, P. M. (2001). Curiosity, wonder and education seen as perspective development. Studies in Philosophy and Education, 20, 331-344.

Schinkel, A. (2017). The educational importance of deep wonder. Journal of Philosophy of Education, 51(2), 538-553